Po miesiącach badań, długich opóźnieniach i powszechnej krytyce ze strony różnych zainteresowanych stron, oczekuje się, że nowe rozporządzenie zakazujące stosowania amunicji ołowianej na terenach podmokłych zacznie obowiązywać od stycznia 2023[1] roku we wszystkich krajach zaliczanych do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Tekst rozporządzenia w różnych językach można znaleźć pod tym linkiem: https://ec.europa.eu/transparency/comitology-register/screen/documents/064660/6/consult
Większość państw członkowskich Unii Europejskiej wdrożyło już przepisy krajowe w tym zakresie, za wyjątkiem Polski, Irlandii, Rumunii, Słowenii i Malty.
Jakie zmiany wprowadza to rozporządzenie:
- Definicja terenów podmokłych jest znacznie szersza niż istniejące w przepisach krajowych. Na przykład obejmuje torfowiska z widoczną wodą lub bez niej
i potencjalnie pokrywa każdy grunt po ulewnym deszczu. - Co gorsze, wszystkie tereny podmokłe mają wokół siebie stałą strefę buforową wynoszącą 100 metrów. Strzelanie z użyciem amunicji śrutowej ołowianej na terenach podmokłych lub w promieniu 100 metrów od tych terenów podmokłych jest zabronione niezależnie od gatunku, na który się poluje.
- Każdy kto nosi naboje śrutowe ołowiane w promieniu do 100 metrów od terenów podmokłych będzie uznany za winnego czynu strzelania na terenach podmokłych, chyba, że będzie w stanie wykazać, że ta amunicja śrutowa ołowiana przeznaczona jest do innego rodzaju strzelania / polowania.
Definicja „terenów podmokłych”
Myśliwi, a także funkcjonariusze organów mających weryfikować przestrzeganie rozporządzenia będą potrzebować jasnych regulacji, aby zrozumieć na przykład jak postępować z niewielkimi obszarami tymczasowych wód oraz co stanowi torfowisko (w tym obszar leśny na glebie torfowej) w myśl rozporządzenia. Generalnie brakuje również jasności jakich rodzajów torfowisk dotyczyć będzie to rozporządzenie (czy np. torfowiska wysokie lub przejściowe zasilane przez wody opadowe będą wchodzić w zakres rozporządzenia?).
Po szerokiej krytyce ze strony Europejskiej Federacji Stowarzyszeń na rzecz Łowiectwa i Zachowania Przyrody (FACE), jej członków (w tym Polskiego Związku Łowieckiego) i partnerów, dotyczącej braku pewności prawnej definicji ramsarskiej, Komisja Europejska niedawno zajęła stanowisko, że definicję terenów podmokłych należy interpretować „proporcjonalnie” i należy rozważyć wydanie wytycznych w tym zakresie. Zdaniem FACE jest to konieczne do skutecznego wdrożenia postanowień rozporządzenia. Komisja Europejska stwierdziła również, że władze krajowe są w najlepszej pozycji do tego, by uwzględnić specyfikę różnych terytoriów i następnie wydać wytyczne dla organów lub zainteresowanych stron, dotyczące prawidłowej interpretacji definicji terenów podmokłych, zgodnie z celem (ochrony ptactwa wodnego) i proporcjonalności.
Późna reakcja Komisji Europejskiej sugerująca potrzebę wytycznych potwierdza, że definicja obszarów podmokłych stosowana w tym rozporządzeniu jest zbyt skomplikowana, złożona i bez niezbędnych wytycznych. Zarazem wątpliwym jest jednak, czy wytyczne i opinie krajowe dotyczące zakresu rozporządzenia są zgodne z ogólnymi zasadami prawa Unii Europejskiej. Wynika to z faktu, że przepisy Unii Europejskiej mają z zasady bezpośrednie zastosowanie (w przeciwieństwie do dyrektyw UE) i nie powinny wymagać dodatkowych wytycznych dotyczących ich stosowania.
Zakaz „noszenia” amunicji śrutowej ołowianej
W sytuacji kiedy myśliwy będzie niósł amunicję śrutową ołowianą w zasięgu do 100 metrów od terenu podmokłego, ale nie w czasie polowania na ptactwo wodne, czy strzelania na terenie podmokłym, myśliwi będą mogli udowodnić przy pomocy wszelkich środków akceptowalnych przez organy ścigania, że czynność ta nie związana będzie z polowaniem / strzelaniem na terenach podmokłych. Myśliwy może to usprawiedliwić, mówiąc, że po prostu przechodził przez teren podmokły w celu polowania / strzelania w innym miejscu. Oczywiście będzie to dla myśliwych posiadających przy sobie amunicję śrutową ołowianą wyzwaniem, aby udowodnić, że ich zamiarem nie jest polowanie na terenie podmokłym. Dla przykładu, kiedy funkcjonariusz organów ścigania spotka myśliwego w zasięgu 100 metrów od terenów podmokłych posiadającego amunicję ołowianą, nie będzie problemem dla myśliwego, aby twierdzić w pozytywnym znaczeniu, że „poluję na kuropatwy, ale gdzieś indziej”; ale w wielu przypadkach trudno będzie mu zaprzeczyć „nie poluję na kaczki na terenie podmokłym i w promieniu 100 metrów od niego”.
Polski Związek Łowiecki zwróci się z zapytaniem do odpowiedniego resortu z zapytaniem, czy odwrócenie ciężaru dowodu / domniemanie winy jest zgodne z krajową konstytucją, traktatami Unii Europejskiej i Kartą podstawowych praw Unii Europejskiej.
Przyszłe działania: Co się musi wydarzyć w okresie najbliższych dwóch lat?
Komisja Europejska musi przede wszystkim współpracować z odpowiednimi zainteresowanymi stronami podczas opracowywania szczegółowych wytycznych Unii Europejskiej, aby ostatecznie zapewnić zrozumiałość tego rozporządzenia dla myśliwych i funkcjonariuszy organów mających egzekwować przestrzeganie tego prawa. Z kolei krajowe stowarzyszenia łowieckie muszą współpracować z rządem, w celu stworzenia krajowych instrukcji, które w jak najlepszym stopniu spowodują minimalizację wszelkich nieproporcjonalnych konsekwencji wynikających z niejednoznacznej i szerokiej definicji terenów podmokłych. Jednocześnie ważne będzie zbadanie, w jaki sposób nowy przepis dotyczący zakazu noszenia amunicji śrutowej ołowianej na terenie podmokłym może być egzekwowany na szczeblu krajowym bez naruszenia podstawowych praw obywateli.
Krajowe związki łowieckie będą musiały aktywnie działać na rzecz podnoszenia świadomości myśliwych, aby Ci wiedzieli, co ich czeka za najbliższe dwa lata. Krajowe związki łowieckie zwłaszcza w Polsce, Irlandii, Rumunii, Słowenii i na Malcie muszą być szczególnie bardzo aktywne w podnoszeniu świadomości w odniesieniu do rodzaju broni wykorzystywanej przez myśliwych tzn. która broń gładkolufowa będzie nadawać się do stosowania śrutu innego niż ołowiany. Warto podkreślić, że organizowanie specjalnych eventów, podczas których testowano amunicję śrutową inną niż ołowianą były bardzo popularne w niektórych krajach i pozwoliły praktycznie przygotować się myśliwym do tej zmiany.
W odniesieniu do broni palnej krajowe wskazania powinny dotyczyć tego, czy dany kraj jest członkiem CIP, jak najlepiej sprawdzać / testować broń gładkolufową, a także jakie mogą być konsekwencje ubezpieczenia myśliwych, jeżeli wypadek zdarzy się przy użyciu śrutu bezołowiowego[2]. W przypadku broni gładkolufowej ważne jest aby rozróżnić tą, dla których śrut stalowy jest dostępy w wielu krajach (kalibry: 10/12/16/20) oraz te w których nie jest dostępny (kalibry: 24/28/.410).
Oprócz różnych kalibrów, broń gładkolufową można podzielić następująco:
- Broń odpowiednia – strzelby przystosowane do użycia śrutu bezołowiowego, bez testowania / modyfikacji,
- Ograniczona przydatność broni – strzelby, które mogą być używane z ograniczona gamą nabojów bezołowiowych, bez testowania / modyfikacji (np. standardowe ciśnienie, a ograniczony zakres rozmiarów śrutu),
- Broń nieodpowiednia – strzelby, które obecnie nie nadają się do śrutu stalowego, które wymagają modyfikacji (np. czoków, komory lub wymiany luf).
Generalnie najlepszym rozwiązaniem jest, aby ułatwiać i zachęcać myśliwych do sprawdzenia, czy ich broń gładkolufowa jest odpowiednia i przetestować ją strzelając z nich śrutem bezołowiowym (np. do tarczy, czy do rzutków). Większość myśliwych w Europie używa śrutu stalowego, aby być w zgodzie z obowiązującym już w ich krajach prawem, które dotyczy zakazu używania śrutu ołowianego na terenach podmokłych głownie dlatego, że jest w tej samej cenie co śrut ołowiany. Dostępne są inne, droższe opcje amunicji śrutowej z wykorzystaniem bizmutu, czy wolframu.
Weź udział w ankiecie
W związku z przyjętym rozporządzeniem, a także z uwagi na przewidywane przyszłe działania Komisji Europejskiej zmierzające do całkowitego wycofania wykorzystywania ołowiu z amunicji (nie tylko śrutowej) zwracamy się z prośbą do każdego z Was, Koleżanki i Koledzy o wzięcie udziału w krótkiej ankiecie dostępnej na stronie www.face.eu/survey. Ankieta ma na celu zebranie informacji od wszystkich myśliwych, strzelców sportowych o skutkach społeczno-ekonomicznych zakazu stosowania ołowiu w amunicji. Wiedza o tym, w jakim stopniu przyjęte ograniczenie, a następnie spodziewane kroki KE do całkowitego zakazu używania ołowiu w amunicji wpłynie na każdego z nas, będzie ważnym aspektem w merytorycznych dyskusjach w przyszłości.
Jeżeli więc polujesz lub strzelasz sportowo, ta ankieta dotyczy właśnie Ciebie!
Na zlecenie FACE, analizę w oparciu o uzupełnione ankiety przygotuje firma konsultingowej REACHLaw. Co ważne, w tej ankiecie nie będą zbierane żadne dane osobowe, a Wasze odpowiedzi są całkowicie anonimowe. Z góry dziękuję za poświęcony na nią czas – Jarosław Kuczaj, członek ZG PZŁ.
[1] Data ta zależy od tego, kiedy dokładnie rozporządzenie zostanie opublikowane w oficjalnym dzienniku UE.
Po opublikowaniu rozporządzenie mogłoby zostać zaskarżone do sądów Unii przez państwo członkowskie lub myśliwego uznanego za „bezpośrednio zainteresowanego” spornym rozporządzeniem. Sądy krajowe zajmujące się w przyszłości sprawami dotyczącymi rozporządzenia mogą również zwracać się o wyjaśnienia dotyczące wykładni rozporządzenia do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (tzw. Orzeczenie wstępne). Biorąc pod uwagę niejasność rozporządzenia, jest to konkretna możliwość.
[2] The Commission internationale permanente pour l’épreuve des armes à feu portatives („Stała Międzynarodowa Komisja ds. Badania Broni Strzeleckiej” – CIP) jest międzynarodową organizacją, która została utworzona w celu weryfikacji działań krajowych urzędów ds. bezpieczeństw broni palnej, w szczególności w celu zagwarantowania wprowadzenia w każdym państwie ustaw i aktów wykonawczych zapewniających skuteczne i jednolite badania broni palnej i amunicji.